Vandaag, 10 december 2025, was een speciale dag bij 40-45 de musical. Na een bezoek aan het Nairac Museum in Barneveld, waar de tentoonstelling “ooggetuigen van de oorlog 1940-1945 te zien is, ging staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Koen Becking samen met musicalactrice Sanne Groenen in gesprek met leerlingen en docenten over oorlog, vrijheid en de betekenis daarvan voor Nederlandse studenten in de huidige maatschappij.

De Midden-Nederland hallen, al sinds september 2024 dé thuisbasis van musical 40-45, openden haar deuren voor tourbussen vol leerlingen van scholen uit het hele land. In het restaurant van deze unieke locatie vond dit gesprek plaats, met gezelschap van 10 personen waaronder leerlingen en docenten.

Het gesprek

Het verhaal van 40-45 is nog steeds relevant. Om leerlingen bij te brengen dat vrijheid niet altijd een gegeven is geweest, te blijven herinneren aan dat oorlog en buitensluiting niet goed is en om het voorkomen van herhaling van deze pijnlijke geschiedenis, stimuleert de overheid deze leerlingen om naar de voorstelling te gaan.

Onderwerpen als; het steeds dichterbij komen van oorlog in onze realiteit, dilemma’s over wat je zou doen als je in een situatie moet kiezen en het besef dat een keuze in die situatie niet altijd zwart-wit is, maar meer grijs, zijn open en transparant besproken.

Scholing over geschiedenis

Leraren hopen dat het ministerie meer blijft investeren in culturele toegevoegde waarde, waarbinnen deze dag valt. Door gesprekken te voeren op school wordt duidelijk dat scholing over de geschiedenis nog altijd nodig is. Soms worden er in de klas dingen gezegd die laten zien dat denkwijzen nu anders zijn dan vroeger. Er is meer polarisatie, minder geloof in de gruwelen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden en een duidelijke verharding in de samenleving voelbaar. Met het tonen van deze musical wordt gehoopt op een tegengeluid, dat laat zien dat vrijheid niet zomaar een gegeven is. Het blijven benoemen van de geschiedenis voorkomt het bagatelliseren ervan, zo wordt gezegd.

De verwachtingen zijn hoog

Ondanks dat een paar leerlingen de musical al hebben gezien, zijn de verwachtingen van de nieuwkomers erg hoog. Ze hopen dat het inleven in het personage ervoor zorgt dat het verhaal echter wordt, tastbaarder. Een aantal leerlingen hebben wel al wat verhalen gehoord over de musical, maar hebben geen goed beeld van hoe het zou zijn om de voorstelling live te zien. Wel is bekend dat het echt een spektakel-voorstelling is, maar in hoeverre moeten ze nog meemaken. Ze vinden het wel spannend.

Sanne vertelt dat er in het maakproces van de musical altijd een balans gevonden moest worden tussen het vertellen van het échte verhaal, het soms schuren en het randje opzoeken, maar het wel draagbaar houden om naar te kijken voor het publiek.

40-45 de musical

De musical 40-45 geeft een uniek inkijkje in een voorbeeld voor wat er tijdens de oorlog bij gezinnen gebeurd kan zijn. Twee broers, eens zo aan elkaar verknocht, kiezen een ander pad in de Tweede Wereldoorlog en komen daarbij recht tegenover elkaar te staan. Een moeder die hulpeloos moet aanzien dat er een wig in de familie wordt gedreven en een vader die blijft vechten voor zijn idealen. Het is zomaar een greep van wat achter gesloten deuren soms niet te zien is.  

Laat cultuur een stimulans zijn

Om dit soort verhalen te kunnen blijven vertellen, is het nodig dat het ministerie meer investeert in de mogelijkheden om culturele uitstapjes zoals deze te faciliteren. Soms lijkt de culturele sector een secundair onderwerp op het politieke programma, terwijl het zó veel bij kan dragen aan de ontwikkeling van deze jongeren.

De minister geeft aan dat zijn ministeries, en meerdere ministers met hem, dit erg belangrijk vinden. Het doel is ook om kunstonderwijs te laten doorleven, zodat leerlingen geïnspireerd raken en in gesprek gaan met elkaar over verschillende realiteiten. Hij vindt deze dag dan ook een goed voorbeeld van wat zo’n stimulans van de overheid teweeg kan brengen.

De voorstelling begint

Na het gesprek vult de zaal van het theater zich met leerlingen en stijgt het geroezemoes. De minister spreekt het publiek nog een keer toe. De spanning in het publiek is voelbaar. Tijdens de voorstelling merk je dat deze leerlingen echt worden meegenomen in een spektakel dat ze vooraf niet hadden kunnen bedenken. Zelfs onder het overweldigende van alle special effects, waaronder overvliegende vliegtuigen, rijdende tribunes, led-schermen en het knallen van de geweren, merk je dat leerlingen echt worden meegezogen in het verhaal. Bij elke zoen wordt gefloten, bij elke klap wordt gejoeld. Maar juist tijdens de meest breekbare momenten is het publiek stil. Het verhaal komt écht binnen.

Na de voorstelling is aan het slotapplaus duidelijk te merken dat de leerlingen en docenten hebben genoten. Aan de gesprekken in de gangen merk je ook dat de realiteit van wat er gezien is, niet onbesproken blijft. Daar gaat het niet alleen over de spectaculaire momenten, maar ook over dezelfde dilemma’s als in het gesprek vooraf.

En over de belangrijke rol die deze musical in het besef dat vrijheid een belangrijke rol speelt in ons hedendaagse leven.

Meer informatie over 40-45 de musical vind je hier.

Verslag: Eline van den Vonder
Foto’s: Fleur van ’t Hoog