Stichting Nanoek brengt The Last Five Years naar Nederlandse theaters, waarvan op 3 oktober 2024 de première plaatsvond. Met niemand minder dan Jolijn Henneman als Cathy, Timo Tembuyser als Jamie en met Cody Schuitemaker, die de voorstelling extra gevoel meegeeft in de vorm van dans.
Het verhaal
Het verhaal gaat over de 5 jaar die de turbulente en liefdevolle relatie tussen Cathy en Timo beslaat. Van verliefd worden, tot trouwen, tot wat uiteindelijk een pijnlijke break-up zou zijn. Cathy is een opkomende actrice, die via audities en netwerken haar plek op de bühne wil verdienen. Als ze de schrijver Jamie ontmoet, krijgt ze het volle vertrouwen dat ze samen een succesvol leven kunnen leiden. Dat het succes meer voor Jamie is weggelegd, steekt haar meer en meer. De levenspartners moeten steeds meer concessies doen in de liefde, in de tijd en in wat ze van elkaar verlangen.
De tijd is waarbinnen deze 5 jaar zich afspelen is op unieke wijze weergegeven. Waar bij Jamie deze tijdlijn chronologisch wordt gevolgd, loopt de tijdlijn in het stuk van Cathy eigenlijk dwars de andere kant op. Het leven van Cathy begint aan het eind van de relatie en eindigt bij de verliefdheid. Er is echter één gezamenlijk moment, waarbij de rollen elkaar écht in dezelfde tijd treffen, tijdens de bruiloft.
Een kus met tegenstrijdigheid
Dit lijkt het verhaal vooraf misschien iets ingewikkeld te maken, tegelijkertijd is het heel begrijpelijk vertoond en daardoor heel mooi en met diepgang neergezet. Zo begint het stuk met een intiem moment, waarbij Cathy een kus in haar nek voelbaar meemaakt als pijnlijke herinnering uit het verleden, terwijl Jamie haar nek vol verliefde overtuiging en tederheid kust. Die tegenstrijdigheid in emoties en het contra verlopen van de tijdlijn geeft een mooi houvast om het stuk te begrijpen.
De tijd geeft meerdere perspectieven
De tijd wordt via verschillende perspectieven geportretteerd. Waar Cathy aangeeft nooit op tijd te kunnen zijn, wordt dat later een van de ergernissen aan Jamie. Waar Jamie vraagt of Cathy nog 10 minuten heeft, haalt de tijd hem steeds meer in en wordt het inhalen van de tijd op zijn leven een groot issue. Jamie en Cathy krijgen steeds meer ruzie over tijd. Elkaar de tijd gunnen, tijd maken voor elkaar en geen tijd hebben, zijn veelvoorkomende thema’s in de strijd met elkaar om lief te hebben. Als Jamie Cathy vraagt om hem 2 minuten te geven, waarna zij alles mag zeggen wat ze wil, zodat hij niet kan worden onderbroken door strijd, komt een intens moment ten tonele.
In alle perspectieven komt goed naar boven dat de strijd vooral te maken heeft met innerlijke strijd. Radeloosheid in het lief willen hebben, maar het niet waar kunnen maken. Tegenstrijdigheid in het succes aan elkaar gunnen, maar eigenlijk jaloers zijn en niet in de schaduw van de ander willen leven. Het volle vertrouwen in elkaar hebben en ook uit willen spreken, maar dat ergens niet voelen. Of niet vertrouwen in jezelf.
Diepgaande rollen
Door Cody wordt die tegenstrijdigheid telkens voelbaar benadrukt. Als Jamie zijn genegenheid naar Cathy wil tonen en zij hem met achterdocht afwijst, voert hen een dans op en wordt de pijn die van binnen wordt gevoeld, zichtbaar gemaakt. Heel knap en met perfecte timing wordt de nadruk gelegd op specifieke woorden, zoals “talent en visie”, waardoor de woorden die worden gezegd een nog diepere indruk maken. Hen zorgt voor telkens een inzicht in “het onderbuikgevoel” dat nog ergens speelt. De andere onzichtbare paniek die in het lichaam vastzit. Voor de “ander” waar wel of juist niet tegen wordt gesproken. Voor een diepere blik op de andere soms lege of tegenstrijdige woorden. Dansbewegingen zijn doorgetrokken tot in de mimiek van het gezicht. Met als hoogtepunt toch wel de steeds moeier wordende “Schmuel”, die zichtbaar de strijd tegen de tijd aan het verliezen is.
Jolijn zet in dit stuk een ijzersterke vrouw neer, die zichzelf soms in de weg zit. Met haar ijzersterke zang en realistisch spel brengt zij een personage die herkenbaar, soms wat naïef, maar vooral liefdevol is. Met zowel breekbare als powerfull nummers laat zij veel zien van wat zij in haar mars heeft. Met een lach en een traan brengt ze het publiek in vervoering. Hoogtepunten hierin zijn toch wel het ijzersterke Ohio, het komische nummer waarin Cathy tijdens een auditie twijfelt over haar beroepskeuze (met ook weer prachtige bijstand van Cody) en het eindstuk waarbij Jamie en Cathy zingen over het niet vergeten dat ze elkaar lief hebben gehad.
Timo is in zijn plaats heel goed in het vertalen van zijn gevoel bij het hebben van gedachten. Als hij de prille liefde ervaart, is hij een spring-in-’t-veld. Terwijl hij later in het stuk steeds meer de radeloosheid toont die hij ervaart tijdens zijn pogingen om zijn vrouw gelukkig te maken, terwijl zijn leven als succesvol schrijven hem dat steeds moeilijker maakt. Het tonen van de twijfel en het ervaren van het imposter syndrome, die hij op het begin van zijn schrijver-zijn ervaart tot de uitdagingen die hij op schrijversfeesten ervaart, krijgt hij steeds meer begrip van het publiek voor keuzes die op het begin zo makkelijk gemaakt lijken te zijn. Als hij tragisch pleit voor het geloof van zijn vrouw dat hij écht op haar vertrouwt, want ‘als ik niet geloofde in jou dan had ik jou nooit liefgehad’, laat hij zien dat hij een tedere kant heeft, die met zijn prachtige stem wordt gebracht.
Verschillende perspectieven
Bij aankomst in de theaterzaal werd een flyer uitgereikt, waarin staat dat het afpellen van de perspectieven als een reis tijdens het maken van deze voorstelling is afgelegd. Ze hebben gepoogd de vrouwelijke rol van Cathy, die eerst werd afgeschilderd als ‘zeikerd’ een moderne twist te geven. Dit zou moeten zorgen voor herkenbaarheid in een tijd waarin sterke vrouwen een podium dienen te krijgen. Door het gebruik van beeldspraak, zoals de toevoeging van clown-elementen in de kostuums op momenten dat gedachtes meerdere lagen hadden, komt dit goed tot zijn recht. De toevoeging van Cody versterkt dit perspectief. Ook Jamie wordt echter als sterke man neergezet, waardoor de rollen gelijkwaardig naar voren komen.
Na afloop van de show spraken we de spelers en hebben we de cast-, en creatives gevraagd om hun visie op hoe de rollen tot zijn recht komen. Zij zien in het stuk 3 mensen die het publiek meenemen in ieders wereld. Er is niet één verhaal, maar er zijn meerdere verhalen te ervaren. De perspectieven zijn naast elkaar geplaatst waar je soms inzoomt en soms uitzoomt. Als zij de rollen die in het stuk worden getoond zouden omschrijven, is dat; Cathy als ambitieus en vechtend tegen een systeem (soms in zichzelf), Jamie als sprankelend en hoogvliegend en Cody als aards, als verbinder en als versterker. Gezamenlijk portretteren zij liefde en pijn. Het stuk gaat over mensen, waarbij niemand precies weet wat een relatie inhoudt en wat er zich achter een deur afspeelt.
Het beeld van het achter de deur afspelen van alles wordt op het einde van het stuk nog eens verduidelijkt, als het huis wordt weergegeven in een vorm van licht, de laatste brief tussen de (ex)geliefden wordt geschreven en het afscheid wordt ingeluid.
Deze intrigerende voorstelling, die soms schuurt, soms verblijdt, maar vooral toont hoeveel verschillende kanten een relatie kan hebben en hoe dit in verband staand met de maatschappij, zal nog veel gesprekken doen starten. Het doel dat stichting Nanoek daarmee voor ogen heeft, is wat ons betreft zeker bereikt.
Kijk voor meer informatie op: https://stichtingnanoek.nl/the-last-five-years/
Verslag: Eline van den Vonder
Foto’s en video: Mariska Steenbergen
