Gisteravond was de eerste voorstelling van de nieuwe musical The Elephantman van Frank Affolter in het Zonnehuis in Amsterdam-Noord. Dit op waarheid gebaseerde verhaal werd eerder als toneelstuk en film gepresenteerd.
In the Elephantman wordt het verhaal verteld van Jozeph Merrick (Mathieu van den Berk). Door een aandoening is zijn lichaam misvormd waardoor hij verstoten wordt door de samenleving. Opgejaagd en neergeslagen tot Tom Norman (Jochem Feste Roozemond) zich over hem ontfermd en hem een rol geeft in zijn freakshow. Het is Tom die hem de Elephantman gaat noemen. Hij overleeft door zijn lichaam als showobject te presenteren aan de hogere klasse. Hij wordt ontdekt door de arts Treves (Robert Besselaar) die hem een ander leven aanbiedt.
Tom Norman introduceert zijn freakshow met trots en een uitnodigende energie. Zakelijk slim, maar ook persoonlijk verbonden met zijn artiesten. De show energie van Jochem direct aan het begin van de voorstelling is heerlijk en hij neemt het publiek direct mee naar 1880. Hij weet deze energie op de juiste manier terug te brengen in de voorstelling als link met het leven rond de show. Jochem speelt naast Tom Norman ook de verteller, een switch die hij heel natuurlijk maakt.
De keuze om dit verhaal met behulp van muziek en zang te vertellen is een hele goede geweest. De hele cast zingt fantastisch en weet heel goed de emoties op deze manier over te brengen. In krachtige en stuwende muziek zitten op de juiste momenten herhalingen verwerkt. Zo wordt de emotie meegenomen om deze in een nieuwe situatie een wending te kunnen geven. De overgangen tussen scènes, ensemblenummers en solo’s gaat zo natuurlijk dat het vaak pas aan het einde van een solo opvalt dat er verder rust is gekomen op het toneel. Spel en zang van de individuele acteurs is zo sterk dat ook solo’s nauwelijks als apart nummer ervaart worden, ze blijven een met het geheel. Zo zorgde Lucie de Lange als statige koningin Victoria met haar strijd om fatsoen voor een kippenvel moment. Dit stuk vraagt om een cd om je puur door de zang en muziek opnieuw mee te kunnen laten nemen in het verhaal van Jozeph.
De twee trappen in het decor worden slim ingezet om met simpele handelingen een nieuwe locatie te verbeelden. Het is overzichtelijk, maar brengt toch mooie verrassingen. Bijzonder om de achterschildering uit het decor van Sweeney Todd (OpusOne) dat door Eric Goossens is ontworpen terug te zien in dit theater. De schoorstenen met rook kunnen in deze setting de onwetendheid en het idee van mysterie symboliseren waar de Elephantman mee te maken krijgt.
Mathieu van den Berk zegt in een interview met het Parool: “Ik kan me helemaal in hem inleven. Ik weet wat het is om bekeken te worden. Natuurlijk is mijn hazenlip niets vergeleken met zijn misvormingen, maar dit klopt voor mij. Het is oprecht.” Wat hij heel goed laat zien is de ontwikkeling van Jozeph. Hoe hij meegaat in het vooroordeel van het domme beest in de show tot de ontwikkelde en lieve man die hij werkelijk is. Door een pak en grime wordt hij geholpen ook fysiek dichter bij het beeld van de Elephantman te komen. Maar de bewegingsbeperkingen in heup en knie speelt hij zo overtuigend en consequent dat de kunstmatige bochel soms juist minder goed past bij zijn manier van bewegen. Hij heeft nog wat meer tijd nodig om ook dit volledig onderdeel te maken van het lichaam van de Elephantman. Jozeph geeft nooit zijn vertrouwen in mensen op. Hoe vaak hij ook uitgelachen, beroofd, vernederd of neergeslagen wordt, zodra er een hand naar hem wordt uitgestoken grijpt hij deze met een glimlach. Een bijzondere boodschap.
De humor zit vooral in de teksten van Lars Boom en de goede timing van de acteurs. Een fijn contrast met de serieuze vragen die ook gesteld worden. De onthulling wordt uitgesteld, precies zoals het publiek van het circus de Elephantman ook pas te zien krijgt na verhalen en roddels. Als het oordeel over hem dus al gevormd is. En vooroordeel is er zo, dat is niet tegen te houden. Maar ben je bereid deze snel bij te stellen? Cathrin (Hanneke Engels) is dit zeker. Ze is de eerste die Jozeph bijna direct als Jozeph ziet in plaats van als de Elephantman. Zodra ze onverwacht geconfronteerd wordt met zijn gelaat spreekt ze uit dat ze even een moment wil om aan hem te kunnen wennen. Ze schrikt, maar wil verder kijken, haar vooroordelen voorbij.
Koningin Victoria staat hier lijnrecht tegenover met haar verbod op freakshows en daad om te voorkomen dat “het land aan walging ten prooi zal vallen”. Moeten we diversiteit verstoppen of omarmen? Is de maakbaarheid van de mens een wenselijke toekomst? Jozeph is kwetsbaar voor uitbuiting als verstotene en wanneer gaat helpen over in profiteren? Een terugkerende zin is: “Hij is van mij’. Is het mogelijk iemand daadwerkelijk te zien als je blik vertroebeld wordt door ambitie?
Vragen die onderdeel zijn van het leven van de Elephantman en hier dus ook uitgesproken worden. Verschillende perspectieven worden zo belicht zonder strakke lijnen tussen goed of fout, want die zijn er in onze wereld meestal niet.
De eerste voorstelling is gespeeld en het zal interessant zijn om te zien hoe de cast al spelende dichter bij de karakters zal komen te staan. Hopelijk verstomt het verhaal van de Elephantman niet weer na deze korte speelperiode. Hij verdient het om gehoord te worden.
The Elephantman is van 23 t/m 31 oktober te zien in het Zonnehuis in Amsterdam-Noord. Meer informatie: www.the-elephantman.nl
Voor de fotoreportage klikt u hier
Foto’s en verslag: Lisa Jansen
Lees hier ons verslag over de perspresentatie.